Tzolk’in

Het eerste dat opvalt aan dit spel, is het grote Tzolk’in-wiel met vijf kleinere tandwielen op het speelbord. Het stelt de Maya-kalender voor en de vijf locaties waar de Maya-beschaving zich ontwikkelt. De spelers kruipen in de rol van een Maya-stam. Door het inzetten van arbeiders proberen ze zich te ontwikkelen om zo punten te verdienen.

Tijdens een beurt mag een speler arbeiders inzetten op de kleinere tandwielen of arbeiders terugnemen en de bijbehorende acties uitvoeren. Hiermee verdien je mais of andere grondstoffen. Mais is belangrijk, het is een betaalmiddel voor acties en voedsel voor de arbeiders. Andere acties zijn het bouwen van gebouwen of monumenten en het ontwikkelen op technologiesporen. Op het bord zijn ook drie tempels afgebeeld, ter verering van de Goden. Er zijn acties waarbij je in de gunst van een God komt, maar ook kunnen Goden boos worden. Dit houden spelers bij op de drie tempelsporen.

Wanneer iedere speler aan de beurt is geweest, draait het grote Tzolk’in-wiel een tandje door. Daardoor draaien de vijf kleinere tandwielen ook een slagje. Ingezette arbeiders schuiven zo een plaatsje verder. Hoe langer ze blijven staan, des te sterker de actie wordt. Maar blijf niet te lang staan, je kunt van het tandwiel af draaien en dan kun je daar geen actie meer uitvoeren. Vier keer tijdens het spel komt het tot een voedselronde en een telling van de tempels. Iedere speler betaalt dan twee mais per arbeider en krijgt daarnaast grondstoffen of punten voor zijn posities in de tempels. Ondervoede arbeiders kosten je punten.

(Foto: Henk Rolleman)

Het inzetten van arbeiders kost meestal mais. Het inzetten van één enkele arbeider is gratis. Hoe meer arbeiders je tegelijkertijd inzet, des te duurder het is. Daarnaast moet je extra mais betalen voor de positie op de kleine tandwielen. De eerste positie is gratis, de volgende posities kosten steeds meer mais. Je mag bij het plaatsen geen vrije velden overslaan. Bij het terugnemen van arbeiders, voer je de acties uit waar die arbeiders op dat moment staan. Tegen betaling van mais mag een arbeider ook een actie uitvoeren waaraan hij al voorbij is gedraaid.

Elk kleiner tandwiel heeft zijn eigen opbrengsten. Het tandwiel Palenque levert mais of hout op. Bij het tandwiel Yaxchilan kun je allerlei grondstoffen en kristallen schedels krijgen. Het tandwiel Tikal levert de acties voor het bouwen van gebouwen of monumenten en vooruitgang op het technologiespoor. Gebouwen en monumenten worden betaald met diverse grondstoffen. Gebouwen bieden je tijdens het spel voordelen, monumenten leveren aan het einde van het spel winstpunten op. Het technologiespoor maakt acties sterker. Je krijgt bijvoorbeeld extra grondstoffen of mais of voordelen bij het bouwen van gebouwen. Bij het tandwiel Uxmal kunnen verschillende soorten acties worden verkregen: grondstoffen ruilen, een extra arbeider, vooruitgang op de tempels enzovoort. Tot slot is er het laatste middelgrote tandwiel Chichen Itza. Hier kunnen spelers verzamelde kristallen schedels inleveren tegen winstpunten en de gunst van Goden.

De startspeler wijzigt pas wanneer iemand een arbeider op het startspelerveld plaatst. Wanneer dit niet is gebeurd, wordt daar aan het einde van de ronde een maisfiche neergelegd. Zodra iemand het startspelerveld kiest, krijgt hij al het mais dat daar ligt en wordt hij startspeler. De arbeider krijgt hij gelijk weer terug. Daarnaast kan hij er eenmalig voor kiezen om het grote Tzolk’in-wiel een extra tandje te laten draaien, waardoor de tijd sneller gaat.

Op deze manier proberen de spelers punten te verzamelen. Als het grote Tzolk’in-wiel één keer rond is geweest, eindigt het spel. Na de laatste voedselronde en de puntentelling van de tempels tellen de spelers de punten van hun monumenten en hun eventuele overgebleven grondstoffen, kristallen schedels en mais. De speler met de meeste punten wint het spel.

Ten slotte

Tzolk’in is een prachtig uitgevoerd spel. Het zit goed in elkaar. Maar het is wel een spel dat een drempel kent bij het leren. Het is op zich niet moeilijk, maar er zijn vrij veel details die je eerst moet uitleggen voordat iemand het goed kan spelen. De spelregels zijn uitgebreid, maar heel duidelijk. Eenmaal aan het spelen, blijkt alles keurig op zijn plaats te vallen. Je kunt niet alles wat je zou willen. Speel je op de tempels, op de monumenten of scoor je juist met de kristallen schedels? Denk ondertussen aan voldoende grondstoffen en mais. Er zijn keuzemogelijkheden genoeg en het is interactief. Pik ik nog net een plekje in op een tandwiel of is een ander mij voor. Ga ik arbeiders terughalen, of wacht ik nog een beurt en plaats er nog arbeiders bij? En dan blijkt de Maya-tijd ook nog sneller te gaan dan je had gewild. Kortom: een aanrader!

Erwin: ook ik ben goed te spreken over Tzolk’in. Voor de verschijning vroeg ik me af of de tandwielen meer zouden zijn dan een lollige gimmick. Het antwoord is positief. De mechanismen voor inzetten, draaien en terughalen voegen dynamiek toe aan de plannenmakerij, de timing van acties krijgt gewicht. De mix aan gebouwen en monumenten zorgt daarnaast voor voldoende variatie, wat de herspeelbaarheid vergroot. De afgelopen jaren zijn er meer pogingen gedaan om het ‘worker placement genre’ van nieuwe ideetjes te voorzien. Niet elke poging zorgde voor voldoende speelplezier, maar Tzolk’in is wat mij betreft met vlag en wimpel geslaagd. Dit spel is een verrijking voor elke spellenkast.